Budowa skóry

BUDOWA SKÓRY. Skóra, choć niepozorna, w rzeczywistości stanowi największy i najcięższy narząd człowieka., pełniący wiele istotnych funkcji. Nie tylko chroni ona organizm przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, ale też reguluje temperaturę czy nawodnienie organizmu, wytwarza witaminy i hormony. Skomplikowana budowa skóry oraz liczne wyspecjalizowane struktury zapewniają jej również odporność na urazy, zakażenia i promieniowanie słoneczne. A więc jak zbudowana jest skóra?

SPIS TREŚCI

1. Skóra w liczbach
2. Naskórek
3. Czym jest naskórek?
4. Komórki naskórka
5. Warstwy naskórka
6. Skóra właściwa
7. Tkanka podskórna
8. Przydatki i gruczoły skóry

Skóra w liczbach

Skóra pokrywa całe ciało człowieka, a więc zajmuje obszar o powierzchni około 2 m². Jej grubość waha się w zależności od lokalizacji, wynosząc od 0,3 mm (np. na brzuchu) do 4 mm (na karku, grzbiecie, dłoniach czy podeszwach stóp). Wartości te nie uwzględniają grubości tkanki podskórnej, która wykazuje jeszcze większe wahania.

Skóra zbudowana jest z trzech warstw:

• naskórka,
• skóry właściwej,
• tkanki podskórnej.

Ich łączna masa wynosi średnio od 18 do 20 kg, z czego na pierwsze dwie warstwy przypada ok. 4 kg.

Naskórek

Czym jest naskórek?

Naskórek jest przykładem nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego. Oznacza to, iż tworzą go liczne (od 6 do 20) warstwy ciasno upakowanych, przypłaszczonych komórek. Wędrując z głębi naskórka ku jego powierzchni, komórki te obumierają i tworzą tzw. warstwę zrogowaciałą, która chroni głębiej leżące struktury przed działaniem czynników zewnętrznych czy utratą wody. Składa się ona głównie z keratyny – nierozpuszczalnego w wodzie białka, któremu zawdzięczamy te ochronne właściwości.   

Komórki naskórka

Naskórek zawiera następujące typy komórek:

• keratynocyty;
• melanocyty;
• komórki Merkla;
• komórki Langerhansa.

Keratynocyty stanowią główną masę naskórka i wytwarzają keratynę. Melanocyty odpowiadają za produkcję melaniny – barwnika, który nadaje skórze kolor oraz chroni przez szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego. Komórki Merkla są receptorami dotyku, czyli odbierają bodźce czuciowe. Komórki Langerhansa pełnią natomiast funkcję odpornościową, a więc chronią przed drobnoustrojami.

Warstwy naskórka

W naskórku wyodrębnić można pięć warstw różniących się budową i funkcją. Są to:

• warstwa podstawna;
• warstwa kolczysta;
• warstwa ziarnista;
• warstwa jasna;
• warstwa zrogowaciała.

Warstwa podstawna przytwierdza skórę do głębiej leżących struktur. To w niej mieszczą się melanocyty oraz komórki Merkla i Langerhansa, a keratynocyty namnażają się, by zastąpić komórki złuszczone z powierzchni naskórka. Warstwa kolczysta, dzięki silnym połączeniom międzykomórkowym, odpowiada za wytrzymałość mechaniczną skóry. W warstwie ziarnistej zachodzi wytwarzanie keratyny. Warstwa jasna to struktura o cechach pośrednich między warstwą ziarnistą i zrogowaciałą, która występuje jedynie w naskórku dłoni i podeszw. Warstwę zrogowaciałą omówiono powyżej.

Skóra właściwa

Skóra właściwa jest zbudowana głównie z tkanki łącznej, czyli struktury, która w przeciwieństwie do nabłonka zawiera stosunkowo niewiele komórek, a dużo włókien białkowych i innych substancji chemicznych nadających skórze wytrzymałość i sprężystość. Do zadań komórek tkanki łącznej należy wytwarzanie tychże substancji chemicznych, ochrona przed drobnoustrojami oraz udział w gojeniu ran. Włókna skóry właściwej to natomiast białka o złożonej, uporządkowanej strukturze, nadające jej jędrność i odporność na uszkodzenia mechaniczne. Wyróżniamy wśród nich:

• włókna kolagenowe;
• włókna sprężyste.

W budowie skóry właściwej można także wyróżnić gruczoły, liczne naczynia krwionośne i limfatyczne oraz receptory czuciowe, czyli elementy układu nerwowego odbierające takie bodźce jak temperatura, ból, ucisk czy wibracje.

Tkanka podskórna

Tkanka podskórna zbudowana jest głównie z tkanki tłuszczowej oraz z niewielkiej ilości tkanki łącznej. Jej grubość różni się w zależności od lokalizacji, płci, wieku czy sylwetki. Chroni ona organizm przed utratą ciepła, a głębiej położone struktury przed uszkodzeniem mechanicznym. Zgromadzony w niej tłuszcz stanowi natomiast zapasowe źródło energii.

Przydatki i gruczoły skóry

Skóra zawiera również wyspecjalizowane struktury zwane przydatkami, które stanowią wytwór naskórka, lecz są zakotwiczone w skórze właściwej. Zaliczamy do nich:

• włosy,
• paznokcie.

Ponadto w skórze znajdują się gruczoły wydzielające na jej powierzchnię określone substancje. Wyróżniamy:

• gruczoły potowe,
• gruczoły łojowe.

Te pierwsze wydzielają pot, tym samym regulując temperaturę oraz gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Te drugie produkują łój – mieszaninę tłuszczów, które nawilżają skórę oraz prawdopodobnie wykazują działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze.

Bibliografia:

Wojciech Sawicki, „Histologia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wydanie III (2000 r.), s. 504-519.