Czarna porzeczka – nasz główny składnik

Pożeczka. Francuzi nazywają ją cassis, Anglicy – black currant, zaś dla Rosjan to smorodina czernaja (z racji żółtych gruczołów posiadających olejek eteryczny o charakterystycznym zapachu, rozsianych po całej roślinie). Niemiecka nazwa – schwarze Johannisbeere – przypomina, że owoce czarnej porzeczki, bo o nich mowa, dojrzewają na św. Jana. Wtedy także wygniata się z nich sok na wino. Polska nazwa wywodzi się z XIV wieku od staropolskiego słowa „porzecze”, oznaczające teren położony nad rzeką.

Czarna porzeczka (Ribes nigrum L.) to roślina należąca do rodziny agrestowatych, blisko spokrewniona z agrestem (Ribes grossularia L.). Znana od późnego średniowiecza, kiedy to empirycznie stwierdzono jej właściwości zdrowotne. Powszechnie występuje w Europie i w Azji (od Hiszpanii, przez Polskę, aż po Mongolię i od Finlandii po Himalaje). O popularności czarnej porzeczki w Polsce świadczy chociażby mnogość nazw ludowych: bździuch, pankracina, pękatka, smarglena, smorodyńki, smorodynia, smargliny, smorodzina, smorodzinki, smrodzina, świętojanki.[1] Co więcej, Polska jest największym na świecie producentem owoców czarnej porzeczki i jednocześnie najważniejszym ich dostawcą na rynki międzynarodowe. Produkuje ok. 57% tychże owoców w skali Europy i blisko 53% w świecie.[2]

Czarna porzeczka jest wieloletnim krzakiem z drzewiastymi, giętkimi gałęziami, osiągającym wysokość do 2 metrów. Liście czarnej porzeczki są duże, 3-5 klapowe, o sercowatym kształcie i w odcieniu ciemnozielonym. Owoc czarnej porzeczki to okrągła jagoda o zielonkawym miąższu otoczona cienką skórką, której odcień zależy od odmiany (przeważnie czarny lub ciemnofioletowy).

Zastosowanie czarnej porzeczki jest wielokierunkowe. Jest to jednocześnie roślina owocowa, ozdobna i lecznicza. Na plantacjach rodzi owoce nadające się do bezpośredniego spożycia i do przetworów. Wyhodowane odmiany ozdobne uprawiane są w ogrodach i parkach, zachwycając przechodniów. W medycynie zastosowanie mają zarówno liście czarnej porzeczki, jak i jej owoce, w tym nasiona.[3]

Czarna porzeczka jest także jednym z bogatszych w witaminę C owoców leśnych (181 mg wit. C w 100 g owoców), ustępując tylko owocom dzikiej róży (500 mg wit. C w 100 g owoców). Dodatkowo, spożycie 100 g czarnych porzeczek pokrywa 258% dziennego zapotrzebowania na witaminę C.[4] Można zatem uznać, że czarna porzeczka stanowi alternatywę dla tabletek z witaminą C. Poza witaminą C, w owocach czarnej porzeczki obecne są w miejszych ilościach witaminy: P – rutyna (która poprawia przyswajalność witaminy C), E, B, PP, K, D i karotenoidy. Owoce czarnej porzeczki to także bogactwo soli mineralnych (głównie: potas, sód, wapń, fosfor i magnez) oraz rzadkich mikroelementów (jak chociażby: siarka, chlor, żelazo, cynk, miedź, bor, jod, kobalt, molibden i mangan). Skład chemiczny owoców czarnej porzeczki „uzupełniają kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy, oksalowy, bursztynowy, fumarowy, chlorogenowy, kawowy, salicylowy, winny, nikotynowy), pektydy, aminokwasy, enzymy, glukozydy, flowonoidy, antocyjany, olejki eteryczne oraz glikozydy, cyjanidy i delfinidyny.”[5]

Wartość energetyczna 100 g owoców czarnej porzeczki wynosi zaledwie 60 kcal[6], co sprawia, że jest to owoc szczególnie polecany do spożycia w trakcie diety.

Do głównych związków występujących w liściach czarnej porzeczki (Folium Ribis nigri) należy zaliczyć: olejek eteryczny (m.in. sabinen, fenol, β-naftol), garbniki, kwasy organiczne, sole mieralne (m.in. bor i magnez) oraz flawonoid.

Wyciąg z liści czarnej porzeczki wzmaga przesączanie w kłębkach nerkowych i częściowo hamuje resorpcję zwrotną w cewkach, zwiększa ilość wydalanego moczu oraz produktów przemiany purynowej. Powoduje również zanik obrzęków, poprawę krążenia i pośrednio czynności serca. Na błony śluzowe żołądka i jelit wywiera dzałanie przeciwzapalne, hamujące rozwój drobnoustrojów. Zewnętrznie odwar z liści czarnej porzeczki działa jako środek ściągający i przeciwbakteryjny.[7]

Czarne porzeczki „podnoszą apetyt i przyczyniają się do wzmocnienia organizmu po ciężkich chorobach.” Podobnie jak liście, owoce czarnej porzeczki przyczyniają się do eliminacji toksycznych produktów procesu metabolizmu, podnosząc przy tym odporność na infekcję. Podatność na choroby krwi, anemia, choroby serca i naczyń, nadciśnienie i podagra, to pobudki do stosowania czarnej porzeczki. Czarna porzeczka ma właściwości przeciwgnilne i przeciwszkorbutowe. [8]

Zastosowanie owoców czarnej porzeczki w kosmetyce jest coraz powszechniejsze. Czarna porzeczka doskonale nawilża skórę, zapobiegając jej przedwczesnemu starzeniu. Nawilżona skóra jest zdecydowanie mniej podatna na podrażnienia, a także dużo szybciej regeneruje się. Zawarte w czarnej porzeczce witamina C, flawonoidy oraz polifenole pozwalają opóźnić proces starzenia się skóry. „Związki te działają przeciwzmarszczkowo, napinają i uelastyczniają skórę, a także chronią przed wolnymi rodnikami. Witaminy z grupy B oraz sole mineralne działają oczyszczająco, tonizująco i bakteriobójczo”[9], dzięki czemu wyciąg z czarnej porzeczki znajduje zastosowanie w środkach kosmetycznych przeznaczonych dla osób z cerą tłustą i mieszaną.

Ten mały, niepozorny owoc, pomaga zachować zdrowy i piękny wygląd. Leczy i chroni, nadając zdrowy wymiar pielęgnacji gwarantowany produktami BIONIGREE.

[1] Karabela Monika, Czarna porzeczka, www.elena.pl/pdf/23.pdf, Odczyt: 07.10.2014 r.

[2] Krajowe Stowarzyszenie Plantatorów Czarnych Porzeczek, kspcp.pl, Odczyt: 07.10.2014 r.

[3] Herbs2000.com, Czarna porzeczka Ribes nigrum, http://pl.herbs2000.com/ziola/porzeczka_cz.htm, Odczyt: 07.10.2014 r.

[4] Majewska Monika, Czarne porzeczki – właściwości zdrowotne, www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/czarne-porzeczki-wlasciwosci-zdrowotne_41764.html, Odczyt: 07.10.2014 r.

[5] Karabela Monika, Czarna porzeczka, Panacea Nr 1 (22), 2008, s. 30-31

[6] Talebe-kalorii.pl, Porzeczka czarna, www.tabele-kalorii.pl/kalorie,Porzeczka-czarna.html, Odczyt: 07.10.2014 r.

[7] Ożarowski Aleksander (red.), Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, Warszawa 1982, s. 225-226

[8] Karabela Monika, Czarna porzeczka, www.elena.pl/pdf/23.pdf, Odczyt: 07.10.2014 r.

[9] Moskal Izabela, Czarna porzeczka w kosmetyce, www.spa24.pl/czarna-porzeczka-w-kosmetyce.html, Odczyt: 07.10.2014 r.