Budowa, właściwości i funkcje włosów

Cienkie, giętkie, zrogowaciałe włókno, którego podstawowym budulcem jest keratyna nazywamy włosem. Składa się on z dwóch części: z korzenia włosa (łac. radix pili) – części niewidocznej gołym okiem, tkwiącej w skórze i sięgającej w głąb do tkanki podskórnej oraz z łodygi włosa (łac. scapus pili) – części wystającej ponad powierzchnię skóry.

Każdy włos składa się z trzech warstw:

zewnętrznej – bezbarwnej i cienkiej osłonki (łac. cuticula pili),

środkowej – istoty korowej (łac. substantia corticalis) zawierającej melaninę (pigment nadający włosom kolor), oraz

wewnętrznej – istoty rdzennej (łac. substantia medullaris) występującej nie we wszystkich włosach.[1]

Osłonka (także: powłoczka włosa, warstwa rogowa) składa się z jednej warstwy płaskich, zrogowaciałych komórek niezawierających jądra. Istota korowa (także: kora), jako główny składnik włosa, „zbudowana jest z wydłużonych, zrogowaciałych komórek, które w obrębie korzenia zawierają jądro”. Jej kształt w przekroju pozwala określić, czy włosy są proste, faiste, czy kędzierzawe. Istota rdzenna (także: rdzeń) składa się „z 1-2 szeregów poprzecznie spłaszczonych komórek”. Występuje tylko we włosach grubszych, i to nie zawsze. [2] Jej odbicie w świetle wpływa na odcień włosa.[3]

Występowanie włosów na ciele człowieka

Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że ludzkie ciało jest całkowicie owłosione. W rzeczywistości jednak, tak nie jest. Włosy pokrywają całą powierzchnię ciała z wyjątkiem warg, „dłoni i podeszew, grzbietowych powierzchni dalszych paliczków palców, żołędzi, prącia i łechtaczki oraz powierzchni wewnętrznej napletka.”[4] Włosy zaczynają się zawiązywać w 3 miesiącu życia zarodka, by w końcu 7 miesiąca pokrywać gęstym, choć delikatnym i jasnym owłosieniem (tzw. meszkiem) prawie całą skórę. Wyjątek stanowią włosy głowy i brwi, które są zdecydowanie grubsze i ciemniejsze.

Z punktu widzenia typowego miejsca występowania włosów, wyróżniamy włosy rzęs (łac. cilia), brwi (łac. supercilia) i głowy (łac. capilli). Pierwsze z nich są krótkie (do 10 mm) i najcieńsze ze wszystkich. Zwykle ich liczba w powiece górnej nie przekracza 200, a w dolnej 100. W skali roku zmieniają się co najmniej dwukrotnie. Zwykle nie siwieją, a ich najlżejsze dotknięcie powoduje odruchowe zamknięcie powiek. Częściowo zabezpieczają oko przed kurzem i drobnymi owadami. Włosy brwi występują wyłącznie u człowieka. Pełnią funkcję ochronną oczu, zabezpieczając je przed promieniami światła oraz przed spływającym z czoła potem. Są cieńsze od włosów głowy ale grubsze od rzęs. Włosy głowy, a precyzyjniej ich gęstość, kształt i przekrój poprzeczny, różnią się w zależności od rasy. W obrębie głowy wyróżnia się nie tylko długie i silne włosy, ale także owłosienie typu meszkowego. Włosy głowy w ciągu miesiąca przeciętnie wzrastają o 10 mm. Co warte podkreślenia, dziennie człowiek traci od 50 do 100 włosów, co jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i bezpośrednio związanym z cyklem włosowym.

Cykl włosowy

Cykl włosowy określa okres w jakim dany mieszek włosowy się znajduje. Innymi słowy, jest to czas od początku wzrostu włosa aż po jego samoistne wypadnięcie. Wyróżniamy trzy fazy cyklu włosowego: fazę wzrostu włosa (anagen), fazę przejściową (katagen) oraz fazę wypadania włosa (telogen). Niewielka część przedstawicieli świata nauki wyróżnia fazę przejściową – mesanagen (stadium powrotu do wzrostu), która przez pozostałych naukowców jest traktowana jako anagen właściwy.[5] Cykl włosowy jest wielokrotnie powtarzalny w przeciągu całego życia. W zależności od miejsca występowania włosów długość poszczególnych faz jest różna.

Do innych od wymienionych wyżej funkcji włosów, należy zaliczyć przede wszystkim ochronę skóry, sygnalizację strachu oraz utrzymanie tolerancji organizmu wobec fizjologicznej flory bateryjnej, znajdującej się na powierzchni skóry. Włosy niewątpliwie wpływają na atrakcyjność seksualną człowieka. Pełnią także ochronę organizmu przed utratą ciepła, z tym wyjątkiem, że owłosienie skóry głowy przyczynia się do regulacji ciepła, stanowiąc „ochronę dla mózgowia przed przegrzaniem i promieniowaniem z zewnątrz”[6]. Uszkodzenia włosów wywołane promieniowaniem może być jedną z przyczyn wypadania włosów.

Mimo, że liczba włosów w skórze głowy waha się między 80 tys. a 150 tys., o włosy należy dbać szczególnie, wszak cytując Johanna Wolfganga von Goethe’go: „i najmniejszy włos rzuca swój cień.”

[1] Wojciech Kostanecki, Choroby włosów, Państwowy Zakład Wydawnict Lekarskich, Warszawa 1979

[2] http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/fragmenty_tekstu/104640600.pdf, s. 350

[3] Spencer David Kobren, Co zrobić, żeby nie wypadały włosy, Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. K., Łódź 2000, s. 22

[4] http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/fragmenty_tekstu/104640600.pdf , s. 348

[5] http://www.naturvital.pl/artykuly/4

[6] http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/fragmenty_tekstu/104640600.pdf , s. 356

Budowa, właściwości i funkcje włosów